CHAP 88:

MIẾN ĐIỆN TRONG MIỀN KÝ ỨC XA LẮC CỦA TÔI

Tôi qua nơi đó đã lâu lắm rồi, 30 năm có lẻ..ngày đó mọi thứ khác xa so với bây giờ, và những chuyến đi của tôi cũng là công việc cơm áo chứ nào có được du lịch hay chơi bời thăm thú gì đâu.

Chẳng được ghé những chốn phố xá phồn hoa, mà chỉ mon men biên ải rừng rú gió bụi, thời gian ở đó cũng không nhiều nên cũng chỉ biết gọi là tý chút sơ sơ về nơi đó thôi, nay ngồi xe suốt cả ngày trời qua rừng núi ký ức lại chợt hiện về những ngày lang thang ở nơi đó.

Ngày đó thì tôi không được vào tới thủ đô Yangon nơi nghe đồn có những ngôi chùa với những tháp nhọn bằng vàng ròng, tôi chỉ được loanh quanh mon men Kentung, Tachileick xa hơn chút xíu là Inle lake, Kyaiktiyo…những nơi giáp biên Thái và Lào thôi.

Nơi đó cũng na ná giống với đất Campuchia nhiều nơi đất đỏ khô cằn, rừng thưa và ấn tượng là tre gai nhiều kinh khủng, tre gai và táo dại cùng lác gai, loại cây gai dại mà tôi không biết tên địa phương của nó gọi là gì, táo thì quả dài thuỗn bé như đầu ngón tay ăn vừa chát cứng cần cổ vừa nhớt nhèo với cái hột to quá khổ.

Tôi không được đến những thành phố lớn của đất nước đó, nhưng may mắn được lang thang ở những nơi mà “nổi tiếng” của đất nước này đó là vùng Tam giác vàng huyền thoại, nơi tiếp giáp với biên giới hai nước Lào và Thái, dòng Mekong hùng vĩ chảy qua, nơi sản sinh ra “cái chết trắng” cho loài người ở nhiều nước, đó là ma tuý.

Đất nước này có tới hơn 90% dân số theo Phật giáo, tôi không rành về lĩnh vực này nên cũng không hiểu là họ theo Nam phái hay Bắc phái, tiểu thừa hay đại thừa vv, gì đó, chỉ thấy họ mặc áo thụng vàng, đỏ hay nâu, có người mặc áo xanh da trời nhạt và cạo đầu trọc đi trân trần ôm bình bát khất thực, hay ngồi dưới bóng cây nhắm mắt khoanh chân đọc kinh lẩm nhẩm tay lần lần chuỗi hạt bằng gỗ camunria.

Chùa chiền và người tu hành hiện diện gần như khắp mọi nơi, kể cả gần khu vực tam giác vàng khi đó còn đang súng nổ đì đùng, với những đoàn người trang bị vũ khí và những xe cơ giới quân sự chở cây thuốc phiện chạy tung bụi đỏ mịt mù, những sườn núi hoang vắng rực một màu hoa tím bầm và mùi hương chết chóc của anh túc, thứ cây ma quỷ.

Ở đó khi đó tục trọng nam kinh nữ rất nặng, đàn ông là đại diện và trụ cột cho mọi thứ, còn đàn bà chỉ như những công cụ lao động, sinh đẻ trông nom con cái, gần như họ không được tham dự vào bất cứ vấn đề gì của xã hội, trường học cũng ít trẻ em gái, trẻ em con trai thì được đi học nhiều hơn còn lũ trẻ gái thì phải đi làm lụng ở đồng ruộng hay nương rẫy chăn trâu, bò dê từ khi còn rất bé, ở những vùng núi cao lạnh lẽo có khi tới vài tháng thì người ta mới tắm cho chúng một lần, mặt đứa nào cũng đỏ như quả táo chín và lấm lem.

Nơi tôi ở trước thì giáp với biên giới Thái, người dân chủ yếu là người Kayan họ như người đồng bào miền núi hay Tây nguyên của ta, cũng ăn mặc sặc sỡ màu sắc của thổ cẩm dệt bằng tay từ sợi đay và một thứ cây gì đó nữa mà tôi không biết tên, nhưng có một điều tôi ấn tượng nhất khi tới đây là được nhìn thấy những người đàn bà cổ đeo những cái vòng, vòng cứ xếp chồng lên nhau từng lớp nhìn như ngọn tháp ở những ngôi chùa của họ.

Trẻ em gái thì khi lên 6 hay 7 tuổi gì đó bắt đầu đeo loại vòng đó, và người ta quan niệm rằng càng đeo nhiều vòng thì càng quyến rũ và “sang chảnh”, có nhiều quý cô quý bà cổ dài ngoẵng và ngất nghểu như con hươu cao cổ vậy, nhà nào giàu có thì đeo vòng vàng ta, còn không thì vòng bạc hay đồng vàng, và thỉnh thoảng khi ra suối tắm thì họ cởi những cái vòng đó ra và lấy một loại lá cây gì đó chà cho bóng lên, hoặc ngâm vào nước lá trầu, khi ngâm vào nước lá trầu bà thì bạc sẽ có màu sắc khá lạ mắt, khi tháo những cái vòng đó ra khỏi cổ thì những người đàn bà nhìn rất đáng sợ, cái cổ dài và cong cong nhìn dường như cổ con vịt hay ngan, và xương đòn hai bên của họ trũng xuống trông như bị dị tật, tôi thấy nó rờn rợn sao đó chứ có thấy đẹp cái nỗi gì đâu..

Đàn bà ngoài đeo vòng ở cổ còn đeo cả ở chân nữa, và theo phong tục họ thì không được tháo ra. Đàn ông đàn bà, nam thanh nữ tú thậm chí cả con nít ở đây hình như ai cũng nhai trầu bỏm bẻm và nhổ toèn toẹt khắp nơi, những bãi nước trầu đỏ lòm trông phát ớn đầy những chân tường của những ngôi chùa, trầu ở đây được bán khắp nơi và gần như nhà nào cũng có người ăn trầu, họ ít hút thuốc lá rê như người Cam nhưng lại hút thuốc phiện, việc hút thuốc phiện ở đó đơn giản và hiên ngang như ta ngồi vỉa hè hút thuốc lào vậy, mùi thuốc phiện bay khắp nơi trong không gian mỗi buổi sáng và buổi tối, tôi cũng hút thử vài lần, công nhận là nó ngon và thơm thật, khói thuốc phiện có vị ngòn ngọt và hút xong thì bọn tôi say tới hai ba ngày ăn gì nôn đó rũ rượi như mấy con gà rù và ngủ mê mệt như chó con no sữa.

Ăn uống họ cũng giống người Cam, là ăn bốc có đám tiệc hay hội hè thì ăn bằng thìa muỗng, còn đâu thì năm quân bốc cho lẹ, bên mâm cơm lúc ăn có sẵn một chậu nước họ rửa tay và bốc cơm ăn, anh em tôi lần đầu được mời ăn cơm đã không biết bê luôn cái bát to đựng nước uống luôn, vì không có khách thì họ dùng một chậu nước cả nhà rửa tay chung, có khách thì mỗi người có một cái bát nhỏ để rửa tay riêng, ngày họ chỉ ăn hai bữa tầm 9-10 giờ sáng và chiều tà, tối trời thì họ không ăn nữa mà tụ tập buôn chuyện hay nhai trầu hoặc hút thuốc phiện.

Đàn bà thì hút thuốc phiện ít hơn nhưng nhai trầu và túm tụm tự sờ pa sắc đẹp cho nhau nhiều hơn đàn ông, họ cưa một loại cây thân gỗ mọc khắp nơi to cỡ bọng chân người tên là Tha nắc ra từng đoạn chừng 10 phân và ngồi tỉ mẩn mài nó trên một hòn đá như đá mài của ta, hòn đá được để trong một cái chậu gỗ hay đá hay đồng, vừa tưới nước vừa mài cây gỗ đó như ta mài dao, sau đó lấy thứ nước đó sánh bết như bột rồi bôi lên mặt để dưỡng da bà con ạ, ai không có “nghề” thì cứ trét đại như kép hát phường tuồng hoá trang, ai có “nghề” thì vẽ hoa vẽ lá hai bên gò má giữa trán hoặc cằm, ban ngày làm việc mồ hôi chảy ra mặt ai cũng như hề, còn chiều tà đi qua những dãy nhà sàn mà vô tình mới lần đầu nhìn thấy khối anh hoảng hốt giật mình vì tưởng ma, quần áo thì loè loẹt tay chân đen thui nhưng mặt trắng bệch và răng thì đen xì cười phát như màn đêm buông xuống chứ không phải như mùa thu toả nắng đâu.

Ở đấy họ làm nhà sàn ở y như người Cam, nhà sàn chỉ cao ngang ngực người hoặc thấp hơn, làm bằng tre và lợp lá trông nghèo nàn lắm, người Thái sống đan xen với người Miến Điện và cả người Hoa.

Nam giới thì mặc váy, váy xịn chứ không phải xà rông nha bà con, nó là một tấm vải hai đầu có dây, quấn một vòng quanh bụng và cột dây hay lười làm biếng thì bẳn nó vào là xong, mới nhìn tôi mắc cười bò lăn, nhiều ông già ngồi dạng chân chặt củi hay đan lát mà nguyên bộ ấm chén khoai sắn lủng lẳng lũng lẵng phơi như phơi nắng, có lần tôi còn gặp hai ông đàn ông oánh nhau cả hai đều trần truồng tồng ngỗng tả xung hữu đột, thấy lạ quá cứ tưởng là phong tục họ oánh nhau thì phải cởi truồng, hoá ra không phải mà tại cái váy nó mong manh quá, nên khi các anh ấy đi quyền hay giằng co nhau thì váy bay mất tiêu, kệ, cởi truồng vẫn đánh..

Khi vào chùa chiền ở đây thì nhớ phải bỏ mũ nón giày dép, kể cả vớ tất, không được mặc quần sóoc hay váy ngắn vào chùa, có nhiều ngôi chùa đàn bà còn không được phép vào hay thậm chí đứng gần hoặc sờ vào tượng Phật, gần bàn thờ, thắp hương dâng lễ.

Chào hỏi nhà sư thì chỉ chắp tay chứ không được phép bắt tay họ, nếu có dâng cũng gì thì phải dùng tay trái không được dùng tay phải, vì họ cho là tay phải là tay bẩn, cũng như khi ăn họ phải bốc đồ ăn bằng tay trái, đàn bà khi biếu đồ thí thực cho sư sãi hay người già như cha mẹ ông bà hay khách lạ còn phải dùng một tấm khăn lót chứ không được dùng tay không.

Tết của họ giống người Cam, là vào tầm giữa tháng tư, có lễ hội té nước để chúc phúc, xua đuổi tà ma và những điều xui rủi, ăn uống gắp rót và nhảy múa tưng bừng hai ba ngày, cũng quẩy như người cam, nhạc cụ của họ là những ống tre lồ ô và họ cứ nâng lên dộng xuống một tấm ván dài phía dưới lúc nghiêng trái lúc nghiêng phải như kiểu giã gạo, và trống thì dùng tay vỗ như trống paranung vậy nhưng tiết tấu nhanh và sôi động hơn người Cam, vũ điệu của họ có vẻ đẹp hơn người Cam và người Thái chủ yếu là lắc đầu, uốn tay và lắc mông, bụng rất đẹp và uyển chuyển tôi thấy nó đẹp và mang dáng dấp hiện đại như những điệu nhảy Mỹ latinh hiện đại ngày nay, đàn bà con gái cũng trắng trẻo và xinh xắn hơn người Cam, thanh mảnh và nhẹ nhàng hơn.

Đàn bà khi lễ hội ăn mặc khá đẹp, váy áo sặc sỡ, đàn ông thì dưới là váy trên là áo sơ mi nhìn như người Ấn Độ, và chân mang dép tông, họ nhẩy múa rất khéo và không đạp vào chân nhau, nếu như có lỡ đạp phải chân nhau là ngay lập tức người đạp phải không múa nữa và ra ngoài, họ quan niệm bàn chân là bộ phận dơ bẩn thô tục nhất trên cơ thể, qua đấy các mợ nhớ đừng có sờ chân tượng Phật kẻo bị u đầu đó.

Lễ hội bất cứ gì kể cả lễ độc lập vào tháng 1 của họ cũng đều tổ chức ở chùa triền, chùa triền ở đây là nơi tôn nghiêm là trung tâm văn hoá của họ, và có vị trí cao hơn những cơ quan công quyền khác, sư tăng cũng vậy họ được kính trọng hơn các quan lại công quyền trong chính phủ, người dân rất có ý thức gìn giữ những gì thuộc về bản sắc văn hoá dân tộc họ, người dân hiền lành dễ mến gần như người Lào, ở góc độ nào đó thì họ có vẻ tỉ mỉ và chi tiết hơn người Thái ngừoi Lào hoặc người Cam..

Mỗi tháng còn có lễ hội sắc phong xuất gia, xuống tóc cho con nít đi tu nữa, chỉ con trai mới được đi tu và thường thì giống những nước có đông dân theo Phật giáo, người đàn ông trong đời muốn thành một Phật tử tốt và được cộng đồng nể trọng thì bắt buộc phải trải qua một khoá tu hành gọi là báo hiếu và dâng phúc cho cha mẹ thì mới thật sự trưởng thành và được cộng đồng công nhận, những ngày lễ này thì con nít được cạo tóc và ăn mặc rất đẹp, con gái thì được xâu tai và gắn vòng cổ trang điểm lộng lẫy.

Cách đặt tên của họ thì sau này tôi mới biết, họ không gọi hay đặt tên theo họ như những nước khác mà đặt tên theo ngày sinh trong tuần, mỗi ngày trong tuần tượng trưng cho một linh vật là Phượng, hổ, nghê, voi, thỏ chuột, rắn..giống như 12 con giáp ở ta chỉ khác là có con phượng và con nghê, là một loài tượng trưng cho loài trâu nước nổi tiếng Miến Điện..

Do tiếng của họ tôi không biết nhiều nên chỉ cưỡi ngựa xem hoa thôi chứ không hiểu biết được gì sâu hơn, cũng đủ để nhớ và hồi tưởng tý chút..

Đó là ngày xưa, còn bây giờ chắc mọi thứ khác nhiều rồi..

Ba mươi mấy năm rồi..